Studije slučaja

Komino, malo mediteransko ostrvo površine 2,75 km², predstavlja najveći biološki rezervat na Malti. Međutim, ostrvo se suočava sa ozbiljnom degradacijom usljed nedostatka održivog upravljanja. Projekat ReNature ima za cilj obnovu ključnih staništa na ostrvu, odgovarajući na niz hitnih ekoloških izazova. Među glavnim problemima su degradacija zemljišta uzrokovana bacanjem otpada, gaženjem vegetacije, upotrebom vozila i povlačenjem šljunka. Invazivne strane vrste, neprirodno zasađena stabla, kao i prekomjerna ispaša od strane glodara i divljih zečeva dodatno ugrožavaju ekosistem. Pejzaž narušavaju i neusaglašene građevine, farma svinja i zagađenje koje ona uzrokuje.

 

Na ostrvu stalno žive samo dvije osobe, dok ljeti broj posjetilaca raste, stvarajući značajan ekološki pritisak. Podizanje svijesti među turistima o njihovom uticaju na životnu sredinu ključno je za očuvanje biodiverziteta Komina. Lokalna ekonomija uglavnom zavisi od sezonskog turizma i povezanih komercijalnih aktivnosti, a prisutne su i farma svinja, hotel i brodogradilište.

 

Upravni okvir uključuje status Posebnog područja očuvanja (SAC) prema Direktivi o staništima (92/43/EEZ) i Posebnog područja zaštite (SPA) prema Direktivi o pticama (79/409/EEZ).

 

Kako bi se ovi izazovi efikasno adresirali, inicijativa PRO-COAST fokusira se na dvije ključne aktivnosti:

 

1. Podsticanje društvene transformacije među posjetiocima putem programa građanske nauke, edukativnih materijala, informisanja prije ukrcavanja na trajekt i vođenih šetnji kroz prirodu.
2. Sprovođenje RN2000 plana upravljanja “Kemmuna u l-Gżejjer ta’ Madwarha”, koji promoviše održive poljoprivredne prakse i obnovu zemljišta.

Naša studija biće fokusirana na zaštićeno područje Aquatina di Frigole u Mediteranu, lokalitet od visokog ekološkog značaja. Ovo područje je stanište za karakteristične vrste poput Pinna nobilis, ptica stanarica i Caretta caretta kornjače koja ovdje polaže jaja. Pejzaž obuhvata džepne plaže, lagunske bazene, livade Posidonia oceanica, obalne bankete, mediteransku makiju i vještački sistem za odvodnjavanje lagune.

 

Međutim, lokalitet se suočava s nizom izazova, uključujući:

• loše upravljanje vezom između lagune i mora,

• male naftne mrlje,

• zagađenje usljed upotrebe boja protiv obraslina,

• kao i ilegalne aktivnosti poput neovlašćenog ribolova, vodenih sportova i odlaganja otpada.

 

Nakon početnog ulaganja u istraživačku infrastrukturu, lokalitet je napušten, što je dovelo do porasta ilegalnih aktivnosti i gubitka povjerenja lokalne zajednice.

 

Obnova društvenog povjerenja je od ključne važnosti, naročito jer su tradicionalni suvozidovi oko lagunskih bazena od velikog kulturnog značaja.

 

Lokalna ekonomija zasniva se na malim ribarskim aktivnostima, kao i rekreativnim i edukativnim sadržajima koji podstiču direktnu interakciju učenika, građana i posjetilaca sa ekosistemom. Upravljanje ovim lokalitetom, koji je dio mreže Natura 2000, vodi Univerzitet Salento, dok se obalni pojas nalazi pod nadležnošću opština, u skladu sa nacionalnim i međunarodnim propisima. Lokalitet je takođe povezan sa projektom IMPRECO u okviru programa Interreg (AdrIon).

 

Kako bi se ovi izazovi efikasno adresirali, inicijativa PRO-COAST fokusira se na četiri ključne aktivnosti:

1. Podizanje svijesti među lokalnim zajednicama i ljetnjim posjetiocima o ekološkoj vrijednosti lokaliteta;

2. Unapređenje znanja o ključnim vrstama kroz edukativne staze i monitoring od strane građana;

3. Nastavak i širenje rezultata prethodnih istraživanja kroz uključivanje lokalnog i šireg stanovništva u njihovu diseminaciju;

4. Procjena povezanosti između morskog otpada i neautohtonih vrsta (NIS) kao indirektnih uzroka promjena u biodiverzitetu, kao i uticaja ilegalnih aktivnosti kao direktnih prijetnji.

Ova studija fokusira se na javnu plažu “Strunjan” smještenu u prirodnom području Jadranskog mora.

Područje je bogato raznolikim obalnim staništima i zaštićenim vrstama, uključujući Cladocora caespitosa, Pinna nobilis, Ruppia cirrhosa, Zostera marina, kao i različite vrste ptica, sisara i guštera. Ipak, region se suočava s brojnim izazovima, među kojima su erozija tla i uznemiravanje divljih životinja usljed turističkih aktivnosti. Prisustvo otpada dodatno privlači veliki broj galebova, čime se povećava rizik od zoonoza – bolesti koje se prenose sa životinja na ljude.

 

Projekat Step Change H2020 podstiče lokalno učešće i ekološku svijest. U okviru projekta razvijena je aplikacija koja povezuje građansku nauku sa profesionalnim prikupljanjem podataka o biodiverzitetu, doprinoseći promjeni ponašanja zajednice ka održivijim praksama.

Lokalna ekonomija se u velikoj mjeri oslanja na sezonski turizam.

 

Upravljanje ovim područjem vrši se u saradnji između Krajinskog parka Strunjan, Opštine Piran, konzorcijuma Step Change (uključujući Univerzitet Primorska) i Komiteta za zaštićena područja.

 

Inicijativa PRO-COAST fokusira se na dvije glavne aktivnosti:

1. Korišćenje podataka iz građanske nauke putem Step Change aplikacije za jačanje ekološke svijesti, uz prateće aktivnosti angažovanja – uključujući sastanke sa lokalnim organizacijama i zajednicama;
2. Širenje aktivnosti informisanja i uključivanja u dva zaštićena područja, sa posebnim fokusom na interakciju između ljudi i divljih životinja.

 Boko Kotorski zaliv je najveći u Jadranskom moru i bogat je biodiverzitetom. Na ovom prostoru nalazi se 21 habitat, obalni muljeviti sedimenti, jedinstvene koraligenske formacije i prostrane livade morske trave. Ipak, ekosistem se suočava sa ozbiljnim prijetnjama. Obalska izgradnja negativno utiče na zaliv, dok turizam povezan s kruzerima doprinosi zagađenju vazduha, buku, otpadnim vodama i smećem. Nekontrolisani ribolov i sakupljanje korala dodatno narušavaju biodiverzitet, dok rekreativna plovidba često oštećuje livade morske trave sidrenjem.

 

Zaliv je naseljen još od antičkog doba i predstavlja važno hodočasničko mjesto i za predstavnike katoličke i pravoslavne zajednice. Lokalna ekonomija se najvećim dijelom oslanja na turizam, nautičke sportove i kruzing, dok je ribolov uglavnom egzistencijalna aktivnost, koja čini 94% sektora.

 

Upravljanje obalom dijele opštine i nacionalni propisi, dok Javno preduzeće za upravljanje morskim dobrom Crne Gore nadgleda korišćenje i zaštitu obalne zone, uključujući javni morski domen i teritorijalno more.

 

Inicijativa PRO-COAST fokusira se na pet ključnih aktivnosti:

1. Istraživanje tehnoloških rješenja koja mogu smanjiti ekološki otisak na biodiverzitet;
2. Upravljanje potrebama za resursima uz očuvanje kulturnog identiteta i ključnih ekoloških procesa;
3. Izrada digitalne biblioteke vrsta u priobalnom području Boke, sa pratećim itinerarima;
4. Identifikacija i prilagođavanje politika za očuvanje i održivo korišćenje biodiverziteta;
5. Podrška naučno zasnovanim analizama koje informišu odluke o zaštiti i upravljanju. 

Plaža Streedagh, smještena uz obalu Atlantskog okeana, karakterišu obalne dine, pješčane plaže i vlažne travnate površine, koje zajedno formiraju raznolik i dinamičan ekosistem. Međutim, ovo područje se suočava sa sve većim izazovima usljed porasta nivoa mora i ekstremnih klimatskih pojava, što dovodi do obalske erozije i poplava.

 

Pored ekološke vrijednosti, regija ima i istorijski, kulturni i privredni značaj, jer predstavlja važno središte industrije, maloprodaje i usluga u sjeverozapadnom dijelu Irske. Turizam ima ključnu ulogu u lokalnoj ekonomiji – posjetioci su privučeni obalom, planinama i arheološkim lokalitetima.

 

Upravljanje područjem vrši Sligo Living Lab, koji djeluje u okviru projekta SCORE H2020, sa fokusom na uspostavljanje vegetacionih tampon zona unutar sistema dina, kao hibridnih rješenja zasnovanih na prirodi. Strategije bioinženjeringa za zaštitu obale testiraju se pod upravom IT Sligo i Opštine Sligo (Sligo County Council).

 

Inicijativa PRO-COAST fokusira se na tri ključne aktivnosti:

1. Angažovanje lokalnih obalnih zajednica u aktivnostima očuvanja;

2. Pokretanje kampanje podizanja svijesti o zaštiti dina;

3. Sprovođenje istraživanja među stanovnicima i posjetiocima radi procjene njihove svijesti o važnosti očuvanja pješčanih dina, spremnosti da poštuju mjere zaštite i percepcije o vrijednosti ekosistema.

Naša studija fokusira se na ušće rijeke i priobalno područje unutar ruralnog pejzaža koji obuhvata livade, vrijeske, šumske predjele i močvare.

 

Ipak, region se suočava s nizom izazova, uključujući: intenzivnu ispašu stoke, sječu živica, oticanje hranljivih materija iz poljoprivrede (azot/fosfor), invazivne strane vrste, potreba za obnovom vrijeska, kao i negativne uticaje eksploatacije mineralnih sirovina.

 

Iako lokalna zajednica generalno podržava aktivnosti zaštite prirode, stepen uključenosti je nizak. Ekonomija ovog područja zasniva se na poljoprivredi, eksploataciji minerala i turizmu. Oko 60% zemljišta uživa neki vid ekološke zaštite.

 

Aktivnosti projekta PRO-COAST ima za cilj jačanje napora u očuvanju prirode kroz tri projekta koje vodi lokalna zajednica:

1. Sadnja nekada uobičajenih, a danas rijetkih biljnih vrsta koje služe kao hrana pticama i leptirima, čime se podržavaju kulturne ekosistemske usluge;
2. Formiranje bara koje podržavaju raznolikost beskičmenjaka i vodozemaca, što posredno doprinosi opstanku ptičjih populacija, u okviru regulativnih ekosistemskih usluga;
3. Obnova populacije crvene vjeverice sa obližnjih ostrva, čime se doprinosi sekvestraciji ugljenika.

Studijsko područje obuhvata zapadnu obalu Norveške, unutar šire regije Bergena. Ova razuđena obala, oblikovana stjenovitim obalama, plitkim zalivima, vijugavim fjordovima i rasutim ostrvima, pruža raznovrsna staništa za morski život.

 

Jedan od glavnih izazova je prisustvo izgubljene ribarske opreme, poput napuštenih zamki za rakove i jastoge, koje nastavljaju da hvataju morske organizme i time nanose ozbiljnu ekološku štetu. Lociranje i uklanjanje ovih "duh zamki" sa morskog dna predstavlja veliki tehnički i logistički izazov.

 

Norveško more i fjordovi su centralni za kulturni koncept allemannsretten, koji garantuje javni pristup prirodi radi rekreativnih aktivnosti, uključujući i ribolov, čime se dodatno potvrđuje duboka povezanost Norvežana sa morem.

 

Ekonomski gledano, proizvodnja ribe predstavlja ključnu privrednu granu, ali zapadna obala takođe podržava širok spektar sektora zahvaljujući pomorskom pristupu i gradskim centrima. Upravljački okvir uključuje zaštićena morska područja i sezonske regulative ribolova, s ciljem zaštite osjetljivih populacija.

 

Inicijativa PRO-COAST fokusira se na dvije ključne aktivnosti:

1. Podizanje svijesti o "duhovskom ribolovu" kroz informisanje donatora, ekoloških NVO-a, rekreativnih ribolovaca i javnih institucija o značaju prevencije, čišćenja i reciklaže izgubljene ribarske opreme;
2. Sprovođenje velike operacije uklanjanja ribolovne opreme duž zapadne obale Norveške, uz razvoj priručnika dobrih praksi za unapređenje budućih napora.

Naše pješčane plaže nalaze se duž Baltičkog mora i karakterišu ih obalne dine i prostrane pješčane obale. Međutim, područje se suočava sa značajnim izazovima usljed urbanog pritiska i blizine glavnog grada, što dodatno pojačava negativne uticaje na životnu sredinu. Region je gusto naseljen i bilježi veliki sezonski priliv posjetilaca. To stvara društvene kontroverze, jer lokalne zajednice izražavaju zabrinutost zbog degradacije životne sredine, dok ekonomski interesi podstiču dalje urbanističko širenje. Sezonski turizam, vikendice i razvoj tržišta nekretnina ključni su ekonomski pokretači, što dodatno doprinosi pritisku na korišćenje zemljišta. Upravljački napori uključuju prostorno planiranje koje obuhvata zelenu infrastrukturu, zakonodavne mjere za zaštitu obalnih zona i strategije očuvanja u okviru zaštićenih područja.

 

Inicijativa PRO-COAST fokusira se na:
(1) Rješavanje društvene dimenzije kroz balansiranje interesa aktera, obezbjeđivanje kvalitetnih javnih prostora, poboljšanje pristupačnosti i podsticanje održivih rekreativnih usluga ekosistema;
(2) Jačanje višerazinskog upravljanja kroz integraciju perspektiva lokalnih i centralnih vlasti;
(3) Obezbjeđivanje uvida zasnovanih na dokazima od strane istraživača i zainteresovanih strana u cilju donošenja informisanih odluka i uključivanja šire javnosti;
(4) Sprovođenje intervjua, participativnih događaja i mapiranja aktivnosti kako bi se unaprijedilo uključivanje građana.

Ova studija fokusira se na netaknutu plažu duž Crnog mora, koju karakterišu pješčane obale, poplavne šume, distrofna jezera i pješčane sprudove. Ključni izazov predstavlja odsustvo nadležnog tijela sa stručnim znanjem o obalnim ekosistemima, što dovodi do nedostataka u upravljanju i zaštiti. Lokalna zajednica pokazuje nizak nivo ekološke svijesti, dok prekomjerni turizam i ograničena primjena održivih rješenja dodatno ugrožavaju ovo područje. Turizam i dalje predstavlja glavni ekonomski pokretač. Upravljanje je pod nadzorom Rezervata biosfere Delte Dunava, koji je zadužen za sprovođenje mjera zaštite.

Inicijativa PRO-COAST ima za cilj da:
(1) Poveća angažman lokalne zajednice i ekološku svijest putem fotografije, anketa i obrazovnih aktivnosti;
(2) Podrži diskusije na visokom nivou i olakša uključivanje zainteresovanih strana;
(3) Naglasi ekološki značaj lokalne flore i faune kako bi se podstakla dugoročna posvećenost zajednice, aktera i donosilaca odluka očuvanju ekosistema.

Područje proučavanja obuhvata zaliv i okolinu na ostrvu Askøy, koje se nalazi uz zapadnu obalu Norveške. Biodiverzitet u ovom regionu je bogat – zaklonjeni pješčani zaliv, močvare, ušće rijeke i stjenovite formacije pružaju raznolita staništa za obalnu floru i faunu. Značajan izazov predstavlja predlog za izgradnju terminala za kruzere bez emisije štetnih gasova, što bi moglo ugroziti ekološku ravnotežu područja. Južni dio ostrva Askøy je gusto naseljen, a Eidsvika je jedino prirodno rekreativno područje u blizini. Stanovništvo ostrva brzo raste, a razvojni projekti postaju sve učestaliji poslednjih godina. Lokalna ekonomija se oslanja na industriju, građevinarstvo, trgovinu i uslužni sektor. Ostrvo je snažno povezano s gradom Bergenom – većina stanovnika putuje na posao u Bergen, dok manji broj dolazi iz Bergena na Askøy. Askøy je opština, ali područje Eidsvika nema status zaštićenog područja. Opština ga je označila kao prostor za rekreaciju i ispašu, ali postoje planovi da se preklasifikuje u lučku zonu.

Inicijativa PRO-COAST fokusira se na podršku akterima u pregovorima o ovom prostornom konfliktu i njegovim potencijalnim posljedicama po obalni biodiverzitet.